امام(ع) مشروط و به صورت محدود مجبور به پذیرش ولایتعهدی شد
دلایل پیشنهاد و قبول ولایتعهدی امام رضا(ع)
در گفت و گو با حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی
حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی در خصوص دلایل پیشنهاد ولایتعهدی مامون به امام رضا(ع) گفت: مامون طرح ولایتعهدی را بر اساس چند نکته اساسی مطرح کرد، اولین نکته این بودکه در دستگاه خلافت عباسیان به خصوص از دوره هارون، امین و مامون مشکلاتی به وجود آمده بود که یکی از این مشکلات شورش ها از جمله فرق مختلف حتی غیر مسلمانان و حتی از ناحیه رومیان بود که متوجه حکومت عباسیان شده بود و لذا مامون از ناحیه امام رضا(ع) احساس خطر کرد و تصمیم گرفت با یک فکر و اندیشه ای جلو بیاید و طرح ولایتعهدی را پیشنهاد داد. دلیل دوم این بود که شیعیان را فریب دهد، مامون قصد داشت با طرح ولایتعهدی شیعیان را گمراه کند و این نکته را مطرح کند که اهل بیت با پذیرش ولایتعهدی، برخلاف اعتقاداتشان عمل می کنند و لذا از امام رویگردان شوند.
او در توضیح دلیل دیگری که مامون را واداشت تا طرح ولایتعهدی را به امام رضا(ع) پیشنهاد کند، گفت: نکته سوم تحکیم قدرت عباسیان بود، نیروهای خلافت عباسی احساس کردند با طرح ولایتعهدی امام رضا(ع) قدرت عباسیان مستحکم می شود.همچنین نکته چهارم این بود که در بین مردم مطرح شود خاندان پیامبر به دنبال مادی گرایی و امور دنیوی هستند.
جعفری فراهانی در خصوص دلایل پذیرش ولایتعهدی از جانب امام رضا(ع) اظهار کرد: امام مشروط و به صورت محدود مجبور به پذیرش ولایتعهدی شد. روایت شده هنگامی که ولایتعهدی پیشنهاد شد، امام نپذیرفت و فرمود: "اساس حکومت متعلق به امامان شیعه است که از جانب خداوند به اهل بیت واگذار شده است". اما وقتی با اجبار روبرو شد امام چاره ای جز پذیرش ولایتعهدی نداشت. دلیل دوم این بود که اگر امام ولایتعهدی را نمی پذیرفت، می بایست جواب شیعیان را مبتنی بر اینکه آنها باید قیام کنند، می داد، در حالی که این آمادگی برای قیام در میان شیعیان وجود نداشت. دلیل سوم حفظ خون شیعیان بود، مامون تهدید کرده بود که شیعیان و امام را خواهد کشت و لذا امام برای حفظ جان شیعیان پیشنهاد ولایتعهدی را پذیرفت. دلیل چهارم این بود که امام می خواست نقشه ها و توطئه های عباسیان را خنثی کند. پنجمین دلیل تثبیت موضع امامت اهل بیت(ع) برای شیعیان بود، در پذیرش ولایتعهدی از جانب امام، فرصتی به وجود آمد تا امام بتواند ایده ها و افکار خود را در بین مردم ترویج دهد و از ناحیه پذیرش ولایتعهدی بخش مهمی از معارف اهل بیت(ع) را ترویج دهد که از جمله این معارف می توان به طرح حدیث "سلسلة الذهب" اشاره کرد که یکی از احادیث بسیار محکم در بحث امامت است و اینکه ولایت با خاندان پیامبر(ص) تکمیل می شود. دلیل ششم این بود که امام می خواست با فرصتی که برایش مهیا می شد به احتجاج و مناظره با سردمداران مذاهب گوناگون بپردازد که به روشن شدن حقیقت کمک کند که در این خصوص نمونه های فراوانی از مناظره ایشان با غالیان، یهودیان، زرتیشتیان و ... موجود است.
جعفری فراهانی در خصوص مناظره های امام رضا(ع) و پیشینه تاریخی برگزاری مناظره ها در زمان اهل بیت(ع) گفت: درباره مناظره های اهل بیت در تاریخ موارد فراوان داریم. این مناظره ها از زمان پیامبر تا زمان امام رضا(ع) در تاریخ وجود دارد. مرحوم طبرسی از علمای قرن ششم شیعه در کتابی تحت عنوان "الاحتجاج ..." مجموعه مناظره های پیامبر و ائمه را جمع آوری کرده است.
این محقق علوم دینی به مناظره امام رضا(ع) با "جاثلیق" یکی از دانشمندان مسیحی اشاره کرد و افزود: مامون وقتی موفق شد اهداف خود را به نتیجه برساند، تصمیم گرفت به نوعی امام رضا(ع) را تضعیف کرده و با ترتیب دادن مناظرات و طرح سوالاتی که امام نتواند به آنها پاسخ دهد، به نوعی شخصیت امام را تضعیف کند تا خود قدرت پیدا کند. ولی امام توانست به همه سوولات مطرح شده پاسخ گوید. یک روز که امام رضا(ع) در مرو بود، مامون پیشنهاد داد امام با جاثلیق مناظره کند، این مجلس تشکیل شد و مأمون رو به جاثلیق کرد و گفت: "ای جاثلیق! این[اشاره به امام رضا] پسرعموی من موسی بن جعفر(ع) است. او از فرزندان فاطمه(س) دختر پیامبر ما، و فرزند علی بن ابی طالب(ع) است. من دوست دارم با او سخن بگویی و مناظره کنی، اما طریق عدالت را در بحث رها مکن". جاثلیق گفت: "ای امیر مؤمنان! من چگونه بحث و گفتگو کنم که (با او قدر مشترکی ندارم) او به کتابی استدلال می‌کند که من منکر آنم و به پیامبر عقیده دارد که من به او ایمان نیاورده‌ام". در اینجا امام(ع) شروع به سخن کرد و فرمود: "ای نصرانی! اگر به انجیل خودت برای تو استدلال کنم اقرار خواهی کرد؟". جاثلیق گفت: "آیا می‌توانم گفتار انجیل را انکار کنم؟ آری به خدا سوگند اقرار خواهم کرد هرچند به ضرر من باشد". امام(ع) فرمود: "هرچه می‌خواهی بپرس و جوابش رو بشنو" که این امر باعث شگفتی بسیار جاثلیق می شود که چگونه امام به مباحث انجیل احاطه دارد، در حالی که امام رضا(ع) دارای علم لدنّی از جانب خداوند است و در نهایت نیز این مناظره باعث سرافکندگی مامون شد!.
جعفری فراهانی در خصوص مناظره امام رضا(ع) با یکی از رهبران غالیان اظهار کرد: جهد، ادعاها و صفات خدایی را به پیامبر و ائمه(ع) نسبت می داد. در جلسه ای امام رضا(ع) به گفت وگو با جهد پرداخت. جهد در این جلسه آیات قرآن را مطرح و نسبت هایی را به خدا و پیامبران داد که امام در پاسخ به نسبت های جهد گفت:" وای بر تو که تقوای الهی در پیش نگرفته ای و نسبت های ناروا به پیامبران می دهی و آیات قرآن را مطابق با میل خود تفسیر می کنی در صورتی که این تفاسیر باید توسط دانشمندان و راسخون در علم مطرح شود." این مناظره نیز در نهایت باعث شگفتگی جهد شد و نیات او رسوا گشت.
این محقق علوم دینی در ادامه در خصوص دلایل هجرت امام رضا(ع) گفت: در این هجرت برکات زیادی نهفته است. هجرت امام رضا(ع) اولین هجرت امام به خارج از مدینه و شمال حجاز است که مهم ترین دستاورد آن نیز ترویج معارف قرآن بین مسلمانان است. در واقع حرکت امام به نوعی ترویج و تبیین معارف قرآنی محسوب می شود. مردم قبلا آیات قرآن را شنیده بودند اما نگاه روشنی نسبت به آن نداشتند، اما امام در جلسات و مناظراتی که برگزار می شد آیات مختلفی را مطرح و مصداق آنها را برای مردم روشن می کردند. برای ایرانیان نیز این امر فرصت مناسبی بود که با معارف اهل بیت(ع) آشنا شوند، در گذشته و در حال حاضر نیز مردم ایران در طول سال، از وجود با برکت ایشان، از معنویات و معارف این امام همام، بهره مند شده و می شوند.
دیگر لینک ها:
http://www.monazereh.ir/vb-2269.htm
