به مناسبت گرامی داشت «هفته پژوهش» / ویژه گی های پژوهش جامع
و کامل
اشاره:
موضوع پژوهش و اینکه یک پژوهش جامع در یک موضوع خاص و سائر موضوعات دینی و بین المللی می بایست دارای چه ویژه گی هائی باشد انگیزه گفت و گو با حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع) می باشد. مجمع جهانی اهل بیت (ع) به عنوان یک موسسه غیر دولتی و با هدف کمک و مساعدت پیروان اهل بیت(ع) و عموم مسلمانان و شیعیان در سراسر جهان تاسیس شده و تاکنون فعالیت ها و تلاش های ارزش مند و قابل توجهی در زمینه های تبلیغی، فرهنگی، اجتماعی، حقوقی و ... انجام داده است. بخشی از این تلاش ها به چاپ و نشر کتاب ها و ترجمه های آنها به سائر زبان ها می باشد که در این مصاحبه به برخی از آنها اشاره شده است که با هم می خوانیم:
این پژوهشگر حوزوی با تاکید بر اینکه یک طرح جامع باید از جامعیت کامل به لحاظ مطالعاتی برخوردار باشد، اظهار کرد: نویسنده ای که برای نوشتن موضوع خاصی در باره اهل بیت (ع) دست به قلم می برد، باید تسلط بسیار قوی به متون تاریخی، حدیثی، فقهی، قرآنی و سیاسی و اجتماعی داشته باشد. اما متاسّفانه بعضی از نویسندگان حوزه اهل بیت (ع) این جامعیت را ندارند. به عنوان مثال اگر نویسنده ای قصد نگارش مسایل تاریخی اهل بیت (ع) را داشته باشد، اگر به مباحث فقهی و حدیثی و قرآنی تسلط نداشته باشد، قطعاً نمی تواند بحث را جمع آوری و تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری نماید. بنابر این جامعیت و تسلط کامل نویسنده در جنبه های مختلف علمی، کار را قوت می بخشد.
حجت الاسلام جعفری فراهانی افزود: همچنین بعضا دیده می شود که کتابی با موضوع و مباحث سیاسی و اجتماعی اهل بیت (ع) تألیف شده و به بازار آمده است، اما چون نویسنده در مباحث سیاسی و تاریخی کار کرده و نسبت به مباحث فقهی و تاریخی ضعیف بوده است، لذا نتوانسته از عهده بحث بیرون بیاید. از این رو کار دارای نقص و ایراد محتوائی خواهد بود.
دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع)، با اشاره به حضور استادان و کارشناسان با تجربه و صاحب نظری که در مجمع جهانی اهل بیت (ع) مشغول به فعالیت هستند، بیان کرد: کارشناسان و استادان حاضر در مجمع به دلیل داشتن تجربه ای چندین ساله و تسلط بر موضوعات مختلف، سعی دارند تا با بررسی آثار، کتبی با کم ترین نقص را روانه بازار کنند. لذا از آثار مختلفی که در این زمینه به دستمان می رسد، آن ها را بررسی کرده و بی نقص ترین آثار را مورد تایید گروه و کارشناسان قرار می دهیم. بنابراین وقتی اثری در شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع) به تصویب می رسد، با توجه به همه مباحث است و از یک قوّت و رشد بالایی برخوردار است و دارای کم ترین نقص خواهد بود.
جعفری فراهانی با بیان اینکه امروزه بسیاری از آثاری که در حوزه اهل بیت (ع) منتشر می شوند، بازاری و ضعیف هستند، گفت: متاسفانه ما در بحث های علمی و انتشاراتی، مراکز و موسسات قوی نداریم تا به این مباحث اشراف داشته باشند!. لذا به دلیل آزادی که در جامعه وجود دارد، بعضی افراد با اندک مطالعه ای که دارند، دست به تالیف و تحقیقی می زنند که دارای مطالعات عمیق و با اشراف کامل به مباحث نیست!. لذا آثاری که به بازار می فرستند، آثار ضعیفی است.
او با اشاره به کتبی که در خصوص ثواب "صلوات بر پیامبر (ص) و اهل بیت(ع)" نگاشته می شود گفت: کتب مختلفی که درخصوص صلوات نوشته می شود، بعضاً به روایاتی استناد می شود که متاسفانه این روایات از جنبه های علمی مورد تحقیق برخوردار نیست و صحت و سقم روایات مشخص نیست. لذا بعضی آثار به صورت مبالغه ای ذکر شده است. به عنوان مثال یک چیزی که به اشتباه در بحث صلوات مرسوم شده است، قید "وسلّم" است، در حالی که این واژه به لحاظ تاریخی به صورت اضافه آمده و از بار معنایی که مورد مقصود گوینده است، برخوردار نیست.
او با بیان اینکه آنچه در روایات و قرآن در بحث صلوات وجود دارد، جمله "اللّهم صلّ علی محمّد وآل محمّد" است که در بعضی جاها "آل ابراهیم یا وعجل فرجهم" را به آن اضافه می کنند، تصریح کرد: اصطلاحی که امروزه تحت عنوان "صلّی الله علیه وسلّم" و "صلّی الله علیه وآله وسلّم"! در کتاب ها و نوشته ها آمده است، هیچ مدرکی ندارد و اضافه کردن واژه "وسلّم" مفید به مقصود نیست. زیرا صلوات بالاترین درود و تحیت را در بر دارد و نیازی به قید "وسلم" نیست. برخی دیگر هم به جای بیان "صلّی الله علیه وآله وسلّم"، "آل" را حذف می کنند که این کار بر طبق مبنای کار اهل سنت است، یعنی به دلیل سیاست های ضد اهل بیتی که بنی امیه در تاریخ داشتند، جلوی "آل" را می گرفتند. البته برخی هم می گویند که "وسلّم" را هم با همین هدف گفته اند که اگر "آل" را حذف کنند، صلوات کوتاه نشود. لذا آمدند و واژه "صلّی الله علیه وسلّم" را درست کردند تا "آل" را هم نگویند. از این رو برخی از شیعیان و نویسندگان و علما هم توجهی به این موضوع نمی کنند و در کتبی که نگاشته می شود، معنای ارزشی صلوات که بر مبنای مبانی اهل بیت (ع) و دستور خداوند برای فرستادن درود و سلام بر پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) است، به کار نمی رود!.
دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع)، روشن گری در این خصوص را بر عهده علما و شخصیت های دل سوز و علاقه مند به اهل بیت (ع) دانست و تصریح کرد: از طبقات مراجع بزرگوار شیعه گرفته تا نویسندگان و علما و دانشمندان، باید به شکل درست و صحیح این مباحث را تذکر دهند و به کار گیرند. هم چنین کتب بسیار خوبی توسط علما و شخصیت های بزرگواری همانند مرحوم علامه سید مرتضی عسکری (ره) با عنوان کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر (ص) نگاشته شده است که ما می توانیم از کتب آنها استفاده کنیم. در عین حال یکی از کتاب های خوبی که در این زمینه نوشته شده است، کتاب "مختصر الصلاة البتراء ..." است که در مجمع جهانی اهل بیت (ع) به بحث گذاشتیم و چاپ و منتشر کردیم. چرا که این کتاب یک بحث تاریخی و علمی دارد که مبنای پیدایش صلوات و تفسیر آیه شریفه و چگونگی صلوات را به طور کامل و دقیق بیان می کند.
او یکی دیگر از آسیب هایی که در بحث انتشارات مربوط به اهل بیت و تاریخ اهل بیت (ع) دیده می شود را مخلوط شدن بسیاری از تفکرات عمیق مکتب اهل بیت (ع) با مباحث سیاسی روز دانست و خاطر نشان کرد: متاسفانه معارف اهل بیت (ع) در تاریخ اسلام دچار تحریف های زیادی شده اند، اما به برکت انقلاب شکوه مند اسلامی ایران، کتب اسلامی و معارف اهل بیت (ع) مجددا احیا شد و شخصیت هایی همانند امام راحل (ره) و شهید آیت الله مطهّری (ره)، شهید آیت الله بهشتی (ره)، شهید حجت الاسلام باهنر (ره) و دیگر بزرگان توانستند معارف دینی را به شکل جامع و صحیح ارائه دهند اما بر اثر همین مطرح شدن مباحث دینی بعضی در این زمینه سیاست زده شده و مباحث و معارف عمیق دینی را با مباحث روز جامعه تطبیق می دهند لذا از آن جا که به عمق مساله نمی پردازند، به صورت یک سیاست زدگی مساله را خلط می کنند و نتیجه ای که خودشان می خواهند را می گیرند.
دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع) افزود: این یک خطر است که علما و نویسندگان و پیروان و شاگردان و علاقه مندان به امام(ره) و رهبری باید به آن توجه کنند تا مباحث عمیق اهل بیتی با مباحث انحرافی روز جامعه مخلوط نشود. چرا که اهل بیت (ع) دارای جامعیت ویژه در مباحث دینی بودند و یک سو نگری نداشتند.
او اظهار کرد: بر طبق دیدگاه امام خمینی (ره)، شهید آیت الله مرتضی مطهری (ره)، مقام معظّم رهبری (دام ظله)، شهید آیت الله سید محمّدباقر الصدر (ره)، شهید آیت الله سید محمّدباقر الحکیم (ره) و ...، دوره امامت اهل بیت (ع) یک دوره نزدیک به 250 ساله است که یک نمای کلی و ترسیم جامعی از معارف و سیره ی عملی اهل بیت (ع) را نشان می دهد که هر کدام از آن بزرگواران در یک مقطع خاص زمانی یک بخشی از آن را مطرح کردند؛ مثلا در یک زمانی امام علی (ع) با آن جنگ هایی که بر ایشان تحمیل می شود یا حقی که در دوره ای از حکومت ایشان ربوده می شود و سپس خلافتی که می پذیرند و بعد تحمیل سه جنگ جمل و صفّین و نهروان مطرح می شود که عملکرد امام (ع) در این دوره معنای وسیعی از عملکرد یک پیشوای دینی در زمینه مبارزه با مخالفانش دارد که بعضی نویسندگان شیعه و غیر شیعه می گویند که اگر سیره امام علیّ (ع) نبود ما نمی دانستیم که در جامعه اسلامی با مخالفان چگونه برخورد کنیم. یعنی عملکرد امام الگو و شیوه ای برای تصمیم گیری و تعامل با آن هاست. یا در یک زمانی صلح بر امام حسن (ع) تحمیل می شود و عملکرد امام در برابر صلح یک نمایی واقعی از بحث صلح است. یک زمانی هم آن قدر از سوی مسلمان نماها (منافقان) برای نابود کردن اساس اسلام و ایجاد انحراف در دین هجمه و فشار می آید که امام حسین (ع) دست به شمشیر می برد و با آن شکل فجیع و تأسف بار (البته درس آموز و آموزنده) خود و اصحاب و یارانش به شهادت می رسند. درود و سلام خداوند بر او و اهل بیت و اصحاب او.[یادآوری می شود: اخیراً کتابی با عنوان انسان 250 ساله؛ برگرفته از بیانات و نوشته های مقام معظم رهبری (دام ظله) منتشر شده و مجمع جهانی اهل بیت (ع) آن را در دستور ترجمه به زبان های گوناگون گذاشت و تا الان به زبان های عربی، انگلیسی و هوسا (در لبنان) و ... منتشر شده است].
جعفری فراهانی ادامه داد: همین طور در زمانی بحث خودسازی و پاک سازی نفس از وسوسه های شیطانی را در عملکرد امام سجاد (ع) می بینیم، امام باقر (ع) را در معارف دینی و کلاس و درس می بینیم و همین طور امام صادق و امام کاظم و امام رضا (علیهم السلام) که ولی عهدی به ایشان پیشنهاد می شود و بعد امام جواد (ع) که در سن کودکی به امامت می رسد و در ادامه امام عسکری (ع) و در آخر هم امام زمان (عج) را داریم که همه این ها در کنار هم و به طور جامع باید نگریسته شود، نه اینکه اسلام و معارف دینی را فقط از رفتارهای زمان امام حسن (ع) نگاه کنیم یا به اسلام، جنبه انقلابی دهیم و فقط امام حسین (ع) را مطرح نماییم!. متاسفانه بعضی از نویسندگان، در جنبه های تحقیقی به این جامعیت نگاه نمی کنند و فقط به جنبه های خاص می پردازند و از جنبه های دیگر غافل می شوند که این مساله خطر بزرگی خواهد بود!.
او با تاکید بر اینکه متاسفانه شکل سنتی که در کتب دینی از سال ها قبل بوده، هنوز هم با همان شکل ادامه دارد و به روز نشده اند، گفت: قانون اساسی که در مجلس خبرگان اول نوشته شده است، کتاب جامعی است که از ابتدا تا انتها یک دوره کامل دستورالعمل دینی است که دارای جنبه های اعتقادی، سیاسی، تاریخی، اجتماعی، فقهی و حقوقی است اما همین قانون اساسی به صورت کامل و جامع برای مردم شرح و تفسیر نشده است. در صورتی که باید در سطح های مختلف برای کودکان به صورت تصویری و در سطوح دیگر متناسب با سن افراد آموزش داده شود اما این کار انجام نمی شود یا در مورد تفسیر قرآن، تفسیری در سطوح مختلف برای جوانان و نوجوانان و ملموس با ادبیات مورد فهم آنها نداریم.
حجت الاسلام جعفری فراهانی بیان کرد: ما در جنبه های اعتقادی مباحث خوبی داریم زیرا یک زمانی شهید آیت الله مطهری (ره) به عنوان متفکر و اندیشمند اسلامی، یک دوره جهان بینی اسلامی را به نگارش درآورد، که این دوره جهان بینی اسلامی برای یک زمان خاص و ادبیات قبل از انقلاب اسلامی بود اما امروزه کسی پیدا نمی شود که خلاء موجود را پر کند و یک دوره جهان بینی اسلامی نسبت به مباحث بعد از انقلاب بنویسد. همچنین انتشارات ما از یک استاندارد خاص برای نشر کتاب برخوردار نیست و بهم ریخته است زیرا هر ناشری به مقتضای سلیقه خود نسبت به محتوا و جلد کتاب، کتاب را چاپ می کند در حالی که از لحاظ جلد کتاب و نوع (فونت و اندازه) حروف چینی و نوشتاری باید از دقت لازم برخوردار و با سلائق گوناگون سازگار باشد.
او افزود: هم چنین بعضی کتاب ها از کمترین فهرست برخوردارند و این یک نقص است و خواننده را به مطلب نمی رساند. در حالی که یک کتاب جامع و استاندارد باید این مباحث را رعایت کند. فرقی هم نمی کند که کتاب برای چه گروه سنی نگاشته شده باشد از لحاظ آیات و منابع و روایات و نویسندگان و مکان هایی که موضوعاتی برای آنها مطرح شده یا فرق و مذاهب مختلفی که در کتاب آمده هم باید اطلاعات کاملی ارائه شود اما متاسفانه بسیاری از کتاب هایی که در بازار نشر داده می شود، این ویژگی ها را ندارند و به غیر از مباحث روان شناسی همانند تعیین رنگ و سلایق خوانندگان هستند.
دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت (ع) با تاکید بر اینکه ساماندهی بازار کتاب و انتشارات و نویسندگان بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، تصریح کرد: در حال حاضر، بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که راجع به بازار نشر کتاب و دیگر مسایل کتاب بررسی های لازم را صورت می دهد. به گونه ای که ابتدا دستورالعمل های لازم را فراهم می کند و بعد تمامی انتشارات را به لحاظ حمایت های مالی یا تعامل متقابل، زیر نظر می گیرد تا یک کتاب استاندارد به لحاظ شکل، طراحی جلد، نویسنده، موضوع و نیازی که جامعه به آن دارد، منتشر و عرضه شود. هم چنین خلاءها را در موضوعات مختلف شناسایی می کند و با مطرح کردن آنها به نویسندگان و ناشران، آنها را برای تهیه کتاب های مورد نیاز راهنمایی می کند.
او با بیان اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موظف است تا به صورت جامع مباحث مربوط به کتاب را پی گیری و نظارت کند، افزود: وزارت ارشاد می باید مشکلات را آسیب شناسی کرده و با انعکاس به مراکز انتشاراتی خلاء ها را بر طرف کند؛ در عین حال بعضی کتب فاقد مباحث محتوایی هستند که مطابق با مباحث اعتقادی و اسلامی نیست و از گرایش های انحرافی است که از فرق و مذاهب دیگر آمده است یا جنبه های سیاسی دارد که مورد سوء استفاده افراد قرار گرفته است. لذا وزارت ارشاد باید به اینگونه مسایل توجه داشته باشد و اقدامات لازم را انجام دهد.
جعفری فراهانی با بیان اینکه در حال حاضر، فرقه های نوظهوری تحت عنوان عرفان های نوظهور و جدید در میان کتب مطرح می شود که با مبانی دینی کاملا مخالف هستند!، گفت: شاخه های مختلف عرفانی که به شیطان پرستی و دیگر سوءاستفاده ها منجر می شود، اصلا در دین وجود ندارد. در حالی که ما بالاترین مباحث عرفانی را در دعاهای اهل بیت (ع) داریم که قطعاً شکل و شمایل و تبیین آنها هنر بسیار بالایی می خواهد. به عنوان مثال در "دعای کمیل" که به خواندن آن در شب های جمعه سفارش شده و از دعاهای حضرت خضر است که توسط امام علیّ بن ابی طالب (ع) به کمیل یاد داده شده است، بالاترین رابطه و اوج ارتباط بنده با معبود است. اما متاسفانه علما و دانشمندان ما در این زمینه کم کاری کرده اند. چرا که می توانند همین دعا را به شکل مناسب برای آموزش بچه ها یا دیگر گروه های سنی طراحی کنند و آن را از شکل همیشگی خارج کنند تا جذّابیتی ایجاد کنند. بنابراین جای کار بسیار دارد تا مباحث دینی برای شیعیان بهتر تبیین شود.
او با اشاره به اینکه مجمع جهانی اهل بیت (ع) وظیفه دارد تا به عنوان یک موسسه غیر دولتی، معارف اصیل و ناب مکتب اهل بیت (ع) را برای پیروان اهل بیت (ع) و شیعیان و علاقه مندان در خارج از کشور تبیین و تشریح کند، اظهار داشت: بخشی از معارف اهل بیت(ع) را در جنبه های مختلف مطرح و منتشر کرده ایم که گزارش آن ها موجود است. البته نمی خواهم بگویم که کار را به طور کامل انجام داده ایم، اما عرض می کنم، مسئولان مجمع جهانی اهل بیت (ع) تلاش کرده اند از طریق شورای کتاب و شخصیت های صاحب نظر و مسلّط به متون اسلامی و کارشناسان و رابطان خارج از کشور، تا بخشی از نیازهای فرهنگی پیروان اهل بیت (ع) در سراسر جهان را در غالب منابع خوبی که داریم و مورد تصویب قرار گرفته اند به زبان های عربی، انگلیسی و زبان های دیگر (بیش از 60 زبان) ترجمه، چاپ و منتشر کنیم. یکی از مجموعه های ارزش مند و قابل توجه در باره تاریخ و سیره اهل بیت (ع)، دوره 14 جلدی اعلام الهدایة به زبان عربی می باشد که مکرر در ایران و لبنان چاپ شده و ترجمه فارسی آن نیز با عنوان "پیشوایان هدایت" در اختیار علاقه مندان می باشد.
دبیر شورای کتاب مجمع، یادآور شد: مجمع جهانی اهل بیت (ع) تاکنون بالغ بر 1700 عنوان کتاب در موضوعات مربوط به قرآن و تاریخ و سیره اهل بیت (ع) و پاسخ به شبهات و ... را به حدود بیش از 60 زبان مانند عربی و زبان های دیگر، منتشر نموده و با شیوه های مختلف در اختیار پیروان اهل بیت (ع) و سائر علاقه مندان در خارج کشور قرار داده است. بخشی از متون و فایل های این کتاب ها، هم به صورت الکترونیکی (دیجیتال) به صورت نرم افزار و لوح فشرده (CD) و در سایت پورتال مجمع به آدرس http://ahl-ul-bayt.org/fa قابل دست رسی می باشد.
جعفری فراهانی در ادامه با اشاره به کاریکاتورها و بازی های رایانه ای موجود که علیه دین اسلام، مقدسات مسلمانان و شخصیت اهل بیت (ع) از سوی غربی ها طراحی و تبلیغ می شود گفت: نمایشگاه های متعددی در خصوص رسانه های دیجیتالی و هنری برگزار می شود، اما به دلیل نداشتن جامعیت و جذابیت، جوانان را جذب نمی کنند. در عین حال انسان ها طالب مباحث نو و جدید هستند و نداشتن امکانات یا کم کاری در این حوزه، ما را از دنیای غرب عقب تر نگه داشته است. در صورتی که اگر آن ها به جایی رسیده اند و پیشرفت کرده اند، علم خود را از مسلمانان گرفته اند اما بر اثر غفلت بعضی از حاکمان نالایق گذشته، کم کای بعضی ها و وابسته شدن ما، اروپایی ها، علوم را از ما گرفتند و روی آن کار کردند و الان ما با این واقعیت رو به رو هستیم که عقب مانده ایم! اما اگر مسئولان، دانشمندان و علاقه مندان به مباحث دینی اراده کنند می توانند از جهات مختلف از آن ها پیشی بگیرند و جلو بروند که امیدواریم خداوند کمک کند تا از این جنبه عقب نمانیم و به پیشرفت های مورد نیاز در همه زمینه های علمی و فنی دست پیدا کنیم.
او نشر کتب دینی را هم نوعی تبلیغ دین دانست و تصریح کرد: تبلیغ یک کلمه جامع است که نشر کتاب را هم شامل می شود چرا که تبلیغ گاهی به نوشتن است و گاهی به صحبت کردن و البته گاهی با رفتار و عمل انسان. چرا که امام صادق (ع) می فرمایند؛ هدایت کنید مردم را به سوی معارف دینی به غیر از زبانتان. یعنی امام (ع) دستور جدّی می دهند که گویا تبلیغ عملی بسیار تاثیرگذارتر از تبلیغ زبانی و جهات دیگر است!.
جعفری فراهانی با بیان اینکه ما می توانیم در رفتار و معاشرت های خود تعاملی داشته باشیم که یک غیرمسلمان را جذب معارف دینی کنیم، اظهار کرد: یک عالم مذهبی در یک کشور دیگر، حتی اگر با مردم صحبت نکند و تنها با رفتار و اعمال خود، آراء و رفتار مذهبش را نشان دهد، قطعاً می تواند مردم را جذب مباحث اعتقادی کند، چرا که با کنترل رفتارهای خود، بهترین راه را نشان می دهد و بهترین دین را به آنها می شناساند. بنابر این اگر کسی به طور جدی از خدا بخواهد، خدا او را حفظ می کند، زیرا شیطان کمتر از آنی انسان را رها نمی کند و اگر انسان در تبلیغ با غیر مسلمان دچار رفتار ناشایست نشود، بهترین اثر تبلیغ همین است.
او در پایان گفت: بین رفتار کسی که به خدا و آخرت اعتقاد و ایمان دارد با کسی که به آخرت و خدا اعتقادی ندارد، فرق وجود دارد. رفتار انسان می تواند جنبه عملی برای معارف دینی باشد. البته، الحمدلله مبلغان ما، در کشورهای مختلف به این شکل رفتار می کنند و نتیجه مطلوب را هم می گیرند. امیدواریم، خداوند به همه مبلغان پر تلاش مکتب اهل بیت (ع) کمک کند تا بتوانند با مقاومت در برابر هواهای نفسانی و وسوسه های شیطانی، در جنبه های مهم دعوت دیگران موفق باشند ان شاءالله.
لینک اصلی و مرتبط
http://abwa-cd.com/fa/News/View/13031/%D8%AA%D9%87%DB%
https://hawzah.net/fa/Note/View/49771/%D8%AA%D9%87%
http://emamat.ir/home/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%
http://www.ahl-ul-bayt.org/fa/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%
لینک کتاب مختصر الصلاة البتراء
