با شیعه و تاریخ و عقائد آن آشنا شویم
شیعه، یکی از دو مذهب بزرگ دین اسلام در کنار اهل سنت، که بنابر اصول اعتقادی آن، نصب امام و خلیفه پیامبر(ص)، الهی است و دخالت در نصب او در صلاحیت غیر خدا نیست. امامت مانند نبوت امری الهی و رکن دین است و پیامبر(ص) نسبت به آن غفلت نکرده و تعیین امام از باب حفظ مصالح امت، بر او واجب بود و آن حضرت به مناسبت های مختلف از جمله غدیر، به امر الهی، از امامت حضرت علی(ع) به نصب الهی خبر داد. پیروان مذهب شیعه در طول تاریخ به فرقههای متعدد تقسیم شدند که مهمترین آنها امامیه، اسماعیلیه و زیدیه است. بنابر برخی روایات، واژه شیعه را نخستین بار پیامبر(ص) به کار گرفت. برخی منابع روایی و کلامی، بزرگانی از صحابه چون سلمان، ابوذر، عمار و مقداد را نخستین شیعیان دانستهاند. امروزه از کلمه شیعه، غالبا بزرگترین گروه آن، امامیه قصد میشود و برای دو گروه دیگر از عناوین اسماعیلیه و زیدیه استفاده میگردد.
از مذهب شیعه در طول تاریخ، جریانهای فکری و فرهنگی تأثیرگذاری پدید آمده و شیعیان بهویژه در دهههای اخیر نقش بسیار پررنگی در تحولات سیاسی _ اجتماعی جهان اسلام بر عهده داشتهاند.
مفهوم شناسی
کلمه «شیعه»، جمع و به معنای پیروان و عبارت از کسانی است که آدمی به واسطه همراهی آنان یاری و توانمند میشود. به هر گروهی که در انجام کار واحدی گرد هم آیند، شیعه گفته میشود.[۱]
شیعه در اصطلاح فرقهشناسی اسلامی، برای شیعه امامیه دومین گروه از مسلمانان به لحاظ جمعیت به کار میرود. این اصطلاح برای اشاره به مذهب شیعیان نیز به کار میرود. در زبان عربی سده نخست هجری، شیعه در کاربرد مطلق به معنی گروهی از مردم[۲] و در صورت اضافه به یک کلمه، به معنی یاران و پیروان[۳] بوده است. آنچه منشأ رواج اصطلاح شیعه گردیده، کاربرد ترکیبی «شیعه علی» (ع) در جریانهای تاریخی - مذهبی سده نخست هجری بوده است؛ اما ظاهراً شکل مختصر شده این اصطلاح در همان سده نیز رواج داشته است.[۴] این نکته از دانستههای تاریخی است که گروهی از مسلمانان از صدر اسلام، در باب امامت مسلمین پس از پیامبر(ص)، حقی ویژه را برای امام علی(ع) قائل بودهاند و همین گروه با عنوان شیعه علی (ع) شناخته میشدند؛ چنانکه در گزارشهای مربوط به جنگ صفّین عنوان «شیعه» برای گروهی از خواص اصحاب امام علی (ع) به کار رفته،[۵] و در گزارش جریان صلح امام حسن(ع) در ۴۱ ه. ق، یکی از شروط صلح، آزار نرساندن معاویه به هیچ یک از «شیعه علی»(ع) بوده است.[۶]
وجه تسمیه
اکثریت شیعه، را شیعهی امامیه یا اثنا عشریه تشکیل میدهد، از آنجا که آنان جانشینان پیامبر اکرم (ص) را دوازده نفر میدانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شدهاند. نام و خصوصیات امامان دوازده گانه در احادیثی که از پیامبر اکرم(ص) روایت شده، بیان گردیده است.
شیعهی اثنا عشریه بر مسئله امامت تأکید خاصّی داشته و عصمت و برتر بودن امام بر دیگر افراد امت اسلامی را بسیار مهم و اساسی میداند. از طرفی، امامت، پس از سه امام نخست، را منحصر در فرزندان امام حسین میداند. با توجه به این عقاید ویژه دربارهی امامت، به «امامیه» شهرت یافته است.
شیخ مفید، پس از تعریف شیعه به کسانی که به امامت علی(ع) عقیده دارند دربارهی شیعهی گفته است: