بررسی تأثیرات سلفی گری تکفیری بر بیداری اسلامی
اثر مشترک:
دکتر محمد ستوده و حجت الاسلام دکتر سید مهدی علی زاده موسوی
چکیده
جریان سلفیه، تأثیرات و پیامدهای عمیقی در دو حوزه افکار و رفتار برای جهان اسلام به همراه داشته است. در میان جریان های مختلف سلفی، جریان تکفیری بیش از سایرین با شیعه و سایر مذاهب اسلامی دشمنی می کند و اکنون نیز توانسته است به مدد حمایت های خارجی و جذب افراطیون در جهان اسلام، به اهدافی نیز دست یابد.
در این مقاله با بهره برداری از نظریه پخش، تأثیرات سلفیه بر بیداری اسلامی بررسی شده است. سلفیه تکفیری در حوزه رفتار سبب گسترش قرائت سلفی از بیداری اسلامی، گسترش فرهنگ تکفیر و رادیکالیزم، تغییر کانون علمی به کانون جاهلیت گسترش موج اسلام هراسی و اسلام ستیزی، گسترش موج شیعه هراسی و شیعه ستیزی ترویج نظریه احیای خلافت شده است. در حوزه رفتاری نیز به رشد خشونت گرایی، ورود نیروهای خارجی به جهان اسلام، تضعیف اسرائیل ستیزی در جهان اسلام و در پایان ناکام ماندن بیداری اسلامی می توان اشاره کرد.
واژگان کلیدی:
سلفی گری تکفیری، جهان اسلام، تأثیرات سلفیه
مقدمه
یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین جریانهایی که در بیداری اسلامی، حضور فعالی داشته است، سلفی گری است که قرائتی افراطی، فرقه گرایانه و ارتجاعی از اسلام ارایه می کند و توانسته است نسبتا مخاطبان زیادی در جهان اسلام بیابد.
البته گفتمان سلفی گری نیز گفتمانی بسیط و منجسم نیست، بلکه در دل خود، خرده گفتمانهای بسیاری دارد. به عنوان نمونه در حالی که بسیاری جریان اخوان المسلمین را در ردیف جریانهای سلفی قرار میدهند، خود به سه جریان سکولار، معتدل و افراطی تقسیم میشود؛[۲] همچنین سلفیان عربستان نیز خود به جریانهای مختلف فکری همانند ملکیه، نوسلفیان، اخوان التوحید، جامیه و … تقسیم می شوند[۳] که هرچند تمام آنها به اصول مشترکی پایبندند، اما تفاوتهای بنیادینی در میان آنها دیده میشود.
اما یکی از مباحث مقدماتی و پیشینی در تقابل و یا تعامل با سلفیه شناخت ابعاد و میزان تأثیرات سلفیه بر بیداری اسلامی است که بدون آن، هرگونه سیاست گذاری و تبیین راهبرد و راهکار برای مقابله، ناتمام خواهد بود.
- رابطه سلفی گری تکفیری با بیداری اسلامی
محتوای بیداری اسلامی، اسلام خواهی و بازگشت به اسلام است. مردمی که از حضور غرب و اندیشه‌های غیر اسلامی در جامعه خود به تنگ آمده بودند و از طرف دیگر به سبب نگاه تحقیر آمیز غرب، به دنبال به دست آوردن هویت از دست رفته خود بودند، از روند تحولات بیداری اسلامی برای احیای ارزش‌های اسلامی، استقبال کردند.[۴]
مسلمانان به اصل «الاسلام هو الحل» ایمان داشتند، اما مشکل اساسی این بود که در چگونگی پیاده کردن آن و کسی که بتواند این اصل اساسی را در جامعه پیاده کند، با بحران روبرو بودند. به همین سبب در انقلاب‌هایی که در منطقه شکل گرفت، چون انرژی و انگیزه لازم جهت تغییر وجود داشت، مردم موفق شدند قدرت‌های مستبد و وابسته را به زیر بکشند، اما پس از پیروزی، با این پرسش مهم روبرو شدند که چه باید کرد؟ راه عملیاتی کردن فرامین و آموزه‌های اسلامی که بتواند جامعه بیمار را به جامعه‌ای اسلامی تبدیل کند، چیست؟
چنین وضعیتی سبب شد که اندیشه سلفی با شعار اسلام گرایی و قرابت و شباهتی که با اهداف و انگیزه‌های انقلاب‌های منطقه‌ای و تحولات معاصر داشت، تلاش کند تا عنان بیداری اسلامی را در دست گیرد.
سلفیه، با شعار جذاب خود، که همان بازگشت به اسلام، اما از طریق تمسک بدون قید و شرط به سلف و نفی مذاهب اسلامی و دعوت به اسلام بلا مذهب بود،[۵] کوشید عنان بیداری اسلامی را در دست گیرد. چنین رویکردی سبب شد که سلفیه تأثیرات بسیاری بر روند بیداری اسلامی بر جای بگذارد و رشد و گسترش آن را با موانعی جدی روبرو سازد.
تأثیرات جریان سلفی بر بیداری اسلامی را میتوان در سطوح مختلف بررسی کرد: به این معنا که گاه سلفیه بر بیداری اسلامی تأثیرات روشی[۶] داشته است و گاه تأثیرات محتوایی را رقم زده است.
همچنین گاه سنخ تأثیرات در حوزه فرهنگی و اعتقادی بوده است و گاهی حوزه‌های سیاسی ـ امنیتی را شامل شده است.
ادامه در لینک اصلی
