گذشته چراغ راه آینده است و تاریخ، حکیم جهان دیده‌اى است که حوادث گذشته را بازخوانى مى‌کند تا راهى براى پیمودن آینده مبهم پیش روى ما بنهد. ماه ذى‌الحجةالحرام همواره تداعى‌کننده اعیاد مبارک قربان و غدیر است. این دو از ایام‌الله و شعائر الهى هستند که بزرگداشت آنها بر هر مسلمانى لازم است.
ترجمه و تلخیص: حسین على عربى
این مقاله، ترجمه و تدوین بخشى از کتاب موسوعة التاریخ الاسلامى، تألیف آیت الله استاد محمدهادی یوسفى غروى مى‌باشد، که درصدد برآمده است با استفاده از منابع دست اول و با اهمیت دادن به منابع شیعى و اشاره به آیات اکمال، تبیلغ و ولایت که در هنگام حجة‌الوداع نازل شده است، جریان حجة الوداع و غدیر خم را بازخوانى کند تا زمینه آشنایى هرچه بیش‌تر با سیره پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و اخلاق و منش و سیاست‌ها و درایت‌هاى آن حضرت فراهم شود.
نزول دستور الهى براى انجام حج
امام باقر(علیه السلام) مى‌فرمایند: «جبرئیل بر رسول‌الله(صلى الله علیه وآله) نازل شد و به او گفت: اى محمد(صلى الله علیه وآله)، خداوند متعال سلام مى‌رساند و مى‌فرماید: من هیچ یک از پیامبران و رسولان خود را قبض روح نکردم، مگر بعد از اکمال دینم و تأکید بر حجتم. حال دو فریضه از دین تو باقى مانده که لازم است آنها را به قوم خود ابلاغ کنى: فریضه حج و فریضه ولایت و خلافت بعد از خودت. به درستى که من هیچ‌گاه زمین را از حجت خویش خالى نگذارده و خالى نخواهم گذاشت. حال خداوند متعال به تو امر مى‌فرماید که فریضه حج را به قوم خود ابلاغ کنى و حج به جاى آورى و اعلام کن تا هرکسى که استطاعت دارد، همراه تو حج به جاى آورد و احکام حج را همانند احکام نماز و زکات و روزه به آنها بیاموزى و آنان را به امور حج واقف گردانى».1 امام صادق(علیه السلام)نیز مى‌فرماید: «ده سال از اقامت رسول‌الله(صلى الله علیه وآله) در مدینه مى‌گذشت در حالى که حجّى به جاى نیاورده بود.2 پس به تمام کسانى که اسلام آورده بودند، پیام فرستاد که رسول الله(صلى الله علیه وآله) قصد حج دارد و آن را به همه اعلام مى‌کند تا هر کسى که توانایى دارد، او را همراهى کند. به دنبال آن مردم براى انجام حج روى آوردند.3 علاوه بر این، آن حضرت به جارچى‌ها دستور داد که با صداى بلند اعلام کنند: رسول الله(صلى الله علیه وآله) مى‌خواهد در این سال فریضه حج به جاى آورد.4 او مى‌خواهد که احکام حج را مثل سایر احکام دینى به شما بیاموزاند و شما را بر آنها واقف گرداند، کسانى که استطاعت دارند او را همراهى کنند.5 به دنبال آن، اهالى مدینه و اطراف و بادیه نشینان براى انجام مراسم در کنار رسول‌الله(صلى الله علیه وآله) آماده شدند».6
