حاکم اسلامی موظف به برخورد شدید با سوءاستفاده کنندگان از بیت‌المال است ولو به جنگ و درگیری بیانجامد

^{یک کارشناس امور دینی با اشاره به برخوردهای شدید و جدی امام علی(علیه السلام) با موارد سوءاستفاده مخالفانش و یا برخی از مأمورانش از بیت‌المال گفت: حاکم اسلامی موظف به برخورد با افرادی است که سهم بیشتری از اموال مردم را می‌خواهند ولو به جنگ و درگیری بیانجامد.}

^{حجت‌الاسلام‌ عباس جعفری فراهانی در گفت‌وگو با شفقنا با بیان این که اسلام اساساً دینی سیاسی- اجتماعی است، اظهار کرد: برخلاف آن چه مشهور شده که بعضی دین را به عبادات و جنبه‌های اخلاقی منحصر می‌کنند، در نگاه به آیات، روایات و سنت پیامبر و ائمه(ع) مشاهده می‌شود، مسایل اجتماعی و سیاسی در این آیین، بسیار درخشان و روشن است.}

^{او با اشاره به کدهای فراوان در زمینه‌ی اهمیت مسایل اجتماعی و سیاسی در اسلام گفت: با نزول آیات قرآن بر رسول خدا(ص)، پیامبر بزرگوار اسلام به عنوان رسول خاتم، ماموریت پیدا کرد که کل مردم جهان را به آیین توحید و معاد دعوت کند. آیاتی بر ایشان نازل می‌شود که خطاب به کل مردم است و منحصر به یک جمع و منطقه‌ و مردمی خاص نیست. درست است که پیامبر اسلام(ص) در جزیره‌العرب مبعوث شد و در مکه آیین اسلام را آغاز کرد اما این یک جنبه خاص و حکمت ویژه ای دارد که در جای خود تبیین شده است.}

^{این کارشناس امور دینی ادامه داد: از مبانی و تعالیم اسلام به دست می‌آید که پیامبر اکرم(ص) با کل مردم جهان سر و کار دارد. مردم نیز عقاید و مذاهب مختلفی که اکثر شرک آلود و انحرافی دارند و به این صورت نیست که مردم مکه فقط مشرک و بت‌پرست بودند؛ آن‌ها بخشی از مردم به شمار می‌رفتند و در مناطق دیگری از جهان، در آن زمان آیین‌های بودایی، یهودیت و مسیحیت وجود داشت. در آن دوران، به نسبت جمعیت محدود آن زمان، خرافات گوناگونی در میان ملت‌ها در سراسر جهان وجود داشت.}

^{او این که پیامبر اسلام از طرف خداوند، مامور به هدایت کل مردم شده است را نکته‌ای مهم خواند که جامعیت اسلام را می‌رساند و افزود: پیامبر اسلام(ص) مامور است که با عقاید مختلف مردم در سراسر جهان برخورد یا آن‌ها را هدایت کند. این موضوع برای پیامبر، منحصر به بخش خاصی از مردم یا تنها هدایت مردم عرب نیست. چنانکه خداوند می‎‌فرماید: «تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَىٰ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا» (فرقان/۱).}

^{او با اشاره به معروفیت مکاتیب‌الرسول، اظهار کرد: پیامبر(ص) در اواخر ماموریت خود در سال‌های هفتم، هشتم، نهم و دهم هجرت، نامه‌هایی به رهبران سیاسی و مذاهب و ادیان مختلف جهان در آن زمان می‌نویسند. یکی از این نامه‌ها به خسرو پرویز، پادشاه ایران است که رهبر منطقه‌ وسیعی از مردم پیرو آیین زرتشتی بود. یکی دیگر از این نامه‌ها به سران مذاهب مختلف در مصر از جمله قبطی‌هایی است که در آن منطقه بودند. پادشاه حبشه، سران مسیحیت و یهودیت در شامات و … نیز از دیگر دریافت‌کنندگان نامه‌های پیامبر اسلام برای دعوت به خداپرستی و توحید بودند. دلیل اصلی نگارش این نامه بر اساس دستور خداوند و ماموریت برای هدایت تمامی مردم جهان تا قیامت هست.}

^{جعفری فراهانی با بیان این که مشاهده می‌شود که پیامبر با مسایل جامعه سر و کار دارد از جمله با حاکمانی که بر مردم حکومت می‌کنند که این بعد سیاسی اسلام را می‌رساند، گفت: به این صورت نیست که پیامبر فقط بگوید مردم خداپرستی و توحید داشته باشید و این کارها را انجام دهید و آن کارها را خیر! آیین اسلام به پیامبر ماموریت داده است که وارد مسایل اجتماعی مردم شود و با آن ها در ابعاد مختلف زندگی وارد بحث و احتجاج شود. پیامبر اعظم(ص) مردم را صرفاً به عبادت، صلح و دوستی دعوت نمی‌کند بلکه مامور است رهبران جامعه که مردم را تحت ظلم و ستم خود نگه داشته‌اند، هدایت کند. این یعنی اسلام، آیینی سیاسی و اجتماعی است.}

^{او تصریح کرد: اقدامات و رفتارهایی در مورد مسایل جامعه و حکومت مشروعی که بر مردم حاکم شده باید انجام شود که از جمله مربوط به بیت‌المال و ثروت‌های عمومی جامعه اسلامی است که در اختیار حاکمان و ماموران حکومتی و دولتی است. بخشی از سلطه حاکمان بر مردم از طریق ثروتی است که از آن جامعه به دست می‌آید. یعنی به طرق مختلف از معادن و ذخایر موجود در آن جامعه که مربوط به دولت اسلامی و عموم مردم است، مثلاً از طریق مالیات یا در قراردادها و معاملات با دولت‌ها و ملت‌های دیگر.}

^{این کارشناس امور دینی با بیان این که بخشی از پول‌هایی که در اختیار حاکم و رهبران جامعه وجود دارد را بیت‌المال می‌نامند، گفت: در مورد بیت‌المال، مقرراتی در اسلام تعیین شده است. یکی این که بیت‌المال، متعلق به حاکمیت و مالِ بیتِ (خانواده) مردم و کل جامعه‌ای است که مردم در آن زندگی می‌کنند و اختیار مصرف آن هم باید با اجازه‌ی شرعی در راه برطرف کردن نیازها، مشکلات و نیازهای مردم باشد. حاکم آن جامعه اجازه ندارد از این بیت‌المال در راه مصارف شخصی خود استفاده کند. مردم مسلمان با انتخاب حاکم به او اجازه می دهند از مالی که برای آن‌ها است و در اختیار حاکم به عنوان رییس جامعه قرار گرفته است، در راه مصالح و سعادت آن‌ها و نه در راه مصالح شخصی خود استفاده کند.}

^{او تصریح کرد: رهبران جامعه به دلیل مسوولیتی که به عهده دارند، می‌توانند بخشی از آن اموال در اختیار را برای مصارف شخصی استفاده کنند که در این زمینه باید به حداقل اکتفا کنند و اسراف و تبذیر نکنند یا برای خانواده و بستگان خویش صرف نکنند. حاکم اسلامی موظف است بر اساس دستورات و مبانی دینی که از قرآن و سنت پیامبر و سیره و روش معصومین(ع) به دست می‌آید، از بیت‌المال در راه مصالح و مسایل مردم استفاده کند. ایجاد امنیت برای کشور، تأمین شغل، بهداشت، بیمارستان، مسکن و … برای مردم، جوانان و نیازمندان از مواردی است که بیت‌المال باید در آن مسیر صرف شود.}

^{جعفری فراهانی با تأکید بر این که از شیوه‌ پیامبر(ص) و معصومین(ع) به دست می‌آید که در استفاده از بیت‌المال بسیار حساس بودند و دقت داشتند، اظهار کرد: ایشان سفارشات اکیدی دارند که به بخشی از آن‌ها اشاره شد. در بخشی از روایات، دستوراتی از پیامبر در این جهت مشاهده می‌شود. همچنین در مواردی که برخی صحابه و فرماندهان از طرف پیامبر به ماموریتی فرستاده می‌شدند، به آن‌ها سفارش می‌کردند خراج و مالیاتی که از مردم می‌گیرند باید به مصارف خاصی برسد، در آن اسراف هم نشود، برای مصالح شخصی خود نیز مصرف نکنند و در راه خیر و سعادت و حل مشکلات مردم استفاده شود.}

^{او ادامه داد: اگر پیامبر اکرم(ص) با مواردی از استفاده‌ شخصی افراد در این امور مواجه می‌شد، برخورد سختی با فرد متخلف صورت می‌گرفت. مکاتبات و دستوراتی در این زمینه است که برخی را به دلیل این که امانتداری نکرده است، عزل و از آن مأموریت معاف می‌کردند. همچنین امیرالمومنین(ع) در دوره‌ی حکومت پنج‌ساله‌ خود وقتی با چنین مواردی مواجه می‌شد و به ایشان خبر می‌رسید که مأمور ایشان از بیت‌المال سوءاستفاده کرده است، برخورد سختی با وی می‌کرد یا او را عزل می‌کرد.}

^{او با اشاره به برخوردی که امام علی(ع) با ابن عباس داشت، گفت: ابن عباس از طرف امام علی(ع)، حاکم بصره شد. گفته می شود پس از مدتی به حضرت امیر(ع) اطلاع رسید که او با صرف بخشی از بیت‌المال، سوء استفاده قرار کرده، امام علی(ع) نامه شدیدی به وی نوشت و او را مواخذه کرد و حتی از برخی مأموریت‌ها عزل کرد. البته برخی از محققین تاریخ اسلام این قصه در مورد ابن عباس را قبول ندارند و آن را جعلی و ساخته و پرداخنه جریان امویان و دشمنان حاکمیت علوی می‌دانند.}

^{جعفری فراهانی تجمل‌گرایی مقامات نظام را از مسایلی دانست که حضرت علی(ع) بدان حساس بودند و افزود: پس از آنکه عثمان بن‏ حنیف فرماندار بصره از ارزش‌ها فاصله گرفته و به اشراف و سفره رنگینشان روی آورده بود و از طبقات محروم دور ماند، امام(ع) نامه‌ای توبیخ‌آمیز به وی می‌نویسد تا عبرت همه قرار گیرد: «اى پسر حُنیف، به من گزارش دادند که مردى از سرمایه‌داران بصره، تو را به مهمانى خویش فراخواند و تو به سرعت به سویش شتافتى، خوردنی‌هاى رنگارنگ براى تو آوردند و کاسه‌هاى پر از غذا پى در پى جلوى تو مى‌نهادند، گمان نمى‌کردم مهمانى مردمى را بپذیرى که نیازمندانشان با ستم محروم شده و ثروتمندانشان بر سر سفره دعوت شده‌اند، اندیشه کن در کجایى؟ و بر سر کدام سفره مى‌خورى؟. در دوران حکومت پنج‌ساله‌ی‌ حضرت امیرالمومنین(ع)، این موارد را به طور متعدد داریم. دقت و حساسیت امام علی(ع) و قاطعیت آن حضرت، در این زمینه حتی باعث بروز جنگ‌هایی با عده ای از دنیاخواهان و کسانی شد که سیره‌ی امام علی(ع) در مورد حفظ بیت‌المال و مصرف صحیح آن را قبول نداشتند. از جمله این جنگ‌ها می‌توان به جنگ جمل (ناکثین و پیمان شکنان امثال طلحه و زبیر و …) و صفّین (قاسطین و زیاده خواهان امثال معاویه و عمروعاص و …) اشاره کرد. این موضوع نشان می‌دهد حاکم اسلامی موظف به برخورد با افرادی است که قسمت بیشتری از اموال مردم را می‌خواهند ولو به جنگ و درگیری بیانجامد.}

^{این کارشناس امور دینی با بیان این که حاکم اسلامی باید در اداره‌ی امور جامعه به نحو صحیح و کامل و با شفافیت با مردم و حتی مسوولان جامعه روبه‌رو شود، گفت: حاکم باید مسوولان و کارگزاران را نصیحت و هدایت کند و روش‌های صحیح و درست تعامل و برخورد با مردم را به آن‌ها گوشزد نماید تا به مردم ظلم و اجحاف نشود و حقوق مردم از بیت‌المال احیا شود. اگر برخی از مسوولان و کارگزاران، شرایط لازم را برای اداره‌ی امور جامعه ندارند، باید با آن ها برخورد شود و مسامحه و پنهان کاری در این زمینه صورت نگیرد.}

^{او تصریح کرد: حاکم اسلامی موظف است با فاسدان و سوء استفاده‌کنندگان در زمینه‌ حیف و میل بیت‌المال، براساس مضامین و دستورات دینی و شرعی و بدون پرده‌پوشی برخورد کند و آن چه به نفع و صلاح امور جامعه و مردم است را انجام دهد تا حد ممکن، ظلم و اجحاف بر مردم کم شود و جامعه به طرف پیشرفت، رشد و سعادت حرکت کند.}

^{لینک اصلی}

^{https://fa.shafaqna.com/news/605652}

^{http://ajafari42.andishvaran.ir/fa/ShowNote.html?ItemId=14849}