اهمیت عدالت در نگاه امام علی(ع)/ جوامع انسانی باید با استفاده از «نهج البلاغه» به سمت عقلانیت حرکت کند
«نهج البلاغه» به عنوان یک دستاورد برای جامعه اسلامی به حساب می آید و آموزه های مختلفی برای شئون مختلف در زندگی انسان امروز را در خودش جای داده است؛ از طرف دیگر جامعه باید با استفاده از این دستاورد به سمت عقلانیت حرکت کند و مردم باید از برخوردهای احساسی در شرایط مختلف بپرهیزند. جامعه مسلمانان نباید به فکر دشمنان صوری باشند بلکه باید توان خود را برای مبارزه با دشمنان واقعی افزایش دهند. برخی از آنها صفت خادم حرمین شریفین را برای خودشان انتخاب می کنند اما با دشمنان مسلمانان برای سرکوب جوامع اسلامی هم پیمان می شوند.
حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی در گفت و گو با خبرنگار شفقنا درباره حضرت امیر(ع) اظهار کرد: امام علی(ع) به عنوان یک شخصیت بزرگ و نامدار در تاریخ اسلام و دیگر مذاهب اسلامی و غیر اسلامی یک جایگاه بسیار رفیع و گسترده‌ای دارند. بعضی از دانشمندان اسلامی در شناخت شخصیت امام علی(ع) اظهار عجز کردند و ایشان را دارای شخصیت متفاوت و متضادی می دانند. وقتی زندگی و ویژگی های ایشان را بررسی می کنیم به اوصافی از ایشان دست پیدا می کنیم که می توانیم آنها را تحلیل کنیم و الگوی خودمان قرار دهیم.
او ادامه داد: حضرت علی(ع) دارای ویژگی هایی مانند رحم و مروت و انسان دوستی هستند و از سویی دیگر با ظلم، بی عدالتی، بی تقوایی، تجاوز به حقوق دیگران و زورمداری بسیار سخت مبارزه می کند. برخی از شخصیت‌های تاریخی تنها در چند وجوه اخلاقی و رفتاری ممتاز هستند اما ایشان در وجوه اجتماعی، عبادی، سیاسی و فردی نسبت به اشخاص برجسته تاریخ برتری ویژه‌ای دارند.
این کارشناس مذهبی باتوجه به شرایط دشوار در زمان حضرت امیرالمومنین(ع)، بیان کرد: حضرت علی(ع) در سنین نوجوانی به اسلام ایمان آورد و همراه با پیامبر(ص) بود، او با اینکه در شرایط دشوار تاریخی قرار داشت اما در هیچ زمانی از مسیر عدالت دور نشد به نوعی در تعامل با گروه‌های مختلف مردم به حق عمل کردند. اگرچه رسیدن به چنین جایگاهی بسیار سخت حاصل می شود اما هر شخصی باید به قدر توانایی خودش برای نزدیک شدن به این جایگاه و ویژگی های رفتاری تلاش کند.
جعفری فراهانی با اشاره به مباحث حکومتی و برخورد امام علی(ع) با مردم، توضیح داد: حضرت علی(ع) در اجرای مباحث حکومتی بسیار دقیق عمل می کردند، همان طوری که در نهج البلاغه می خوانیم ابتدا با درخواست پذیرفتن حکومت مخالفت می کنند؛ ایشان در خطبه 91 نهج البلاغه می فرماید: «دعونی والتمسوا غیری ...» مردم مرا رها کنید و حضرت امیر(ع) می گوید اگر من نزدیک ترین فرد به پیامبر(ص) بودم، با ظلم و فساد مبارزه می کردم چرا تا به حال به سراغ من نیامدید؛ اگر چنین مسوولیتی را بپذیرم بر مدار حق عمل می‌کنم و این موضوع برای بسیاری از افراد قابل تحمل نیست.
دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) تصریح کرد: وقتی خلفای دوم و سوم حکومت را به دست گرفتند، می‌گفتند ما براساس سنت پیامبر(ص)، کتاب خداوند و سنت گذشتگان خودمان (خلفا) عمل می‌کنیم. اما امیرالمومنین(ع) اعلام کرد من براساس سنت پیامبر(ص)، کتاب خدا و اجتهاد خودم عمل می‌کنم؛ به نوعی روش خلفای قبل را مطرود دانست.
او در خصوص پذیرش حکومت توسط حضرت علی(ع)، عنوان کرد: حضرت امیر(ع) اعلام کرد به نوعی رفتار می‌کنم که هیچ اشکالی در عملکرد من براساس کتاب خدا، سنت پیامبر(ص) و اجتهاد من پیدا نکنید؛ میزان را حق و عدالت قرار می‌دهم و براین اساس با ظلم مبارزه می‌کنم. بسیاری از حاکمان نیز چنین ادعایی برای مبارزه با ظلم را دارند نمی‌توانند به شکل دقیق به مبارزه با ظلم بپردازند و این مساله در حد یک شعار باقی می‌ماند.
این کارشناس مسایل مذهبی با توجه به مدت زمان حکومت‌داری امیرالمومنین(ع)، اضافه کرد: حضرت امیر(ع) به مدت ۵ سال حاکم بودند اما در تقسیم بیت المال بسیار موفق عمل کرد، برای مثال بسیاری از کسانی که مسوولیتی را می‌پذیرند اطرافیان یا خودشان به اموال مردم دست درازی می‌کنند اما حضرت علی(ع) هرگز چنین سواستفاده‌ای از بیت المال نکردند؛ اگر هم با خبر می‌شد که یکی از کارگزاران در جایی به اموال مردم دست درازی کرده به شدت با او برخورد می‌کردند. علی(ع) در زمان حکومت‌داری خودش به گونه‌ای شگفت انگیز عمل کرد به نحوی که هیچ یک از حکومت‌های اسلامی بعد از ایشان، نتوانستند تا این اندازه موفق عمل کنند.
جعفری فراهانی با اشاره به نظر اندیشمندان سنی مذهب در مورد حکومت‌داری حضرت امیر(ع) توضیح داد و گفت: اگر دوران ۵ ساله حکومت داری حضرت امیر(ع) به خوبی برای جوامع اسلامی تبیین و تشریح شود، کشورهای مسلمانان می‌توانند در زمینه‌های مختلف به موفقیت‌هایی دست پیدا کنند. حتی برخی از اندیشمندان سنی مذهب نیز به این مساله اعتراف کردند و می‌گویند اگر حکومت ۵ ساله حضرت علی(ع) نبود ما فقه حکومت‌داری را نداشتیم و نمی‌دانستیم تعامل حاکم با مردم و … باید چگونه باشد.
دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) افزود: این در‌حالی است که به امام علی(ع) جنگ‌های زیادی تحمیل شد آن هم نه از سوی دشمنان خارجی بلکه از طرف مسلمانان جنگ‌هایی مثل نهروان، جمل و صفین آغاز شدند، اما در این جنگ ها حضرت علی(ع) با مهارت خاص خودشان به مبانی دینی یک الگوی کاملی از شکل مبارزه با مسلمان ها ارایه می دهد تا مبادا راه مبارزه هم از مسیر حق و عدالت خارج شود. در جنگ جمل کسانی که نماز می‌خوانند و مسلمان بودند به مبارزه با حضرت امیر پرداختند در این شرایط کار بسیار دشوارتر است.
او با مقایسه جنگ در زمان حضرت علی و دنیای امروز، توضیح داد: این الگوی جنگ و مبارزه و رفتار امام در شرایط جنگی بسیار مهم است؛ در حال حاضر ما هم می‌توانیم از نحوه مواجهه ایشان الگوبرداری کنیم؛ چون جهان اسلام هم درگیر داعش و طالبانی است که ادعای اسلام دارد و مبارزه با آنهایی که ادعای مسلمان بودن دارند، بسیار دشوارتر از مبارزه با کفار است. بنابراین ما می توانیم پاسخ مبارزه با تکفیری‌ها و وهابی را تنها در سیره امام علی(ع) جستجو کنیم.
این کارشناس مذهبی در خصوص عدالت حضرت علی(ع) اظهار کرد: از اوصاف خداوند عدالت است، عدالت به معنای اینکه هرچیزی در جای خودش قرار بگیرد. بنابراین با اینکه عدالت شاخه‌های متفاوتی دارد و باید در بخش‌های مختلف مانند عدالت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی اجرا شود. البته درک مفهوم عدالت نیز ذاتی و فطری است و نیاز به استدلال جدی ندارد؛ برای هرکسی با هر ملیتی و اعتقادی عدالت را توضیح دهیم برای او خوشایند است. وقتی عدالت در جامعه اجرا نشود در هر اموری خلل ایجاد خواهد شد؛ برای مثال اگر کارگزاران از اموال بیت المال برای نیازهای شخصی خودشان استفاده کنند و این اموال برای نیازمندان هزینه نشود جامعه در سطوح مختلف دچار فساد می‌شود.
جعفری فراهانی با توجه به شرایط امروز جامعه مسلمان، اظهار کرد: در شرایط امروز نیاز است که همه افراد جامعه و گروه های مختلف مردم به خوبی برای شناخت سیره و عملکرد حضرت علی(ع) تلاش کنند البته نه تنها باید زندگی ایشان را مطالعه کرد بلکه باید برای پیاده سازی عملکرد ایشان هم تلاش کنیم. در نهایت باید از شعارزدگی پرهیز کنیم، عده ای شعار مردم خواهی، عدالت و تقوا را می دهند اما در عمل رفتار آنها بر ضد آموزه‌های امیرالمومنین(ع) است.
او در پایان درباره عقلانیت و پرهیز از شعار، گفت: همان طوری که نهج البلاغه به عنوان یک دستاورد برای جامعه اسلامی به حساب می آید و آموزه های مختلفی برای شئون مختلف در زندگی انسان امروز را در خودش جای داده است؛ از طرف دیگر جامعه باید با استفاده از این دستاورد به سمت عقلانیت حرکت کند و مردم باید از برخوردهای احساسی در شرایط مختلف بپرهیزند. جامعه مسلمانان نباید به فکر دشمنان صوری باشند بلکه باید توان خود را برای مبارزه با دشمنان واقعی افزایش دهند. برخی از آنها صفت خادم حرمین شریفین را برای خودشان انتخاب می‌کنند اما با دشمنان مسلمانان برای سرکوب جوامع اسلامی هم پیمان می‌شوند.
لینک اصلی
